Cách quản lý và điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một bệnh hô hấp mạn tính phổ biến, gây khó thở, ho kéo dài, và đờm nhiều do đường dẫn khí trong phổi bị viêm và tắc nghẽn. Bệnh thường gặp ở những người hút thuốc lá lâu năm, nhưng cũng có thể xuất hiện do tiếp xúc kéo dài với khói bụi, ô nhiễm không khí, hoặc yếu tố di truyền. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), COPD ảnh hưởng đến hơn 380 triệu người trên toàn cầu và là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc COPD ngày càng tăng, đặc biệt ở người lớn tuổi và những người có tiền sử hút thuốc. May mắn thay, COPD có thể được kiểm soát hiệu quả thông cá nhân hóa thông qua việc ngừng hút thuốc, sử dụng thuốc đúng cách, duy trì lối sống lành mạnh, và theo dõi sức khỏe định kỳ. Phòng khám Đa khoa Dr. Binh Tele_Clinic sẽ hướng dẫn bạn cách quản lý COPD một cách toàn diện để sống khỏe mạnh hơn, giảm nguy cơ biến chứng, và nâng cao chất lượng cuộc sống.

1. Hiểu Biết và Phòng Ngừa COPD

COPD tiến triển chậm nhưng có thể trở nặng nếu không được quản lý kịp thời. Các triệu chứng chính bao gồm khó thở (đặc biệt khi gắng sức), ho mạn tính, và khạc đờm. Những yếu tố nguy cơ chính là hút thuốc lá, tiếp xúc với khói bụi, và ô nhiễm môi trường. Bước đầu tiên để quản lý COPD là ngừng hút thuốc hoàn toàn, vì đây là yếu tố quan trọng nhất giúp làm chậm diễn tiến bệnh. Ngoài ra, việc nhận biết sớm các dấu hiệu đợt cấp (nhiễm trùng hô hấp) và xử trí kịp thời cũng rất cần thiết.

Để quản lý COPD hiệu quả, người bệnh cần:

• Tuân thủ dùng thuốc: Thuốc giãn phế quản dạng hít, corticosteroid hít, hoặc oxy liệu pháp (nếu cần) giúp kiểm soát triệu chứng và giảm nguy cơ đợt cấp.

• Tập luyện hô hấp: Các kỹ thuật thở như thở mím môi và thở bằng cơ hoành cải thiện khả năng hô hấp.

• Tái khám định kỳ: Theo dõi chức năng phổi và điều chỉnh điều trị kịp thời.

2. Chế Độ Ăn Uống Khoa Học Cho Người Bệnh COPD

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe cho người bệnh COPD. Triệu chứng khó thở và tình trạng hao tốn năng lượng khi thở có thể dẫn đến sụt cân hoặc suy dinh dưỡng ở một số bệnh nhân, trong khi thừa cân lại làm tăng áp lực lên cơ hoành, gây khó thở hơn. Dưới đây là những lưu ý quan trọng:

• Đủ dinh dưỡng, tránh gầy sút: Người bệnh cần chế độ ăn giàu protein (thịt, cá, trứng, đậu) và calo (ngũ cốc, cơm, mì) để duy trì cân nặng và sức cơ. Nếu sụt cân nghiêm trọng, bác sĩ có thể khuyên dùng sữa cao năng lượng hoặc bột dinh dưỡng.

• Kiểm soát cân nặng: Với người thừa cân, cần giảm calo bằng cách hạn chế đồ ngọt, thức ăn nhanh, và thực phẩm nhiều chất béo. Giảm cân từ từ giúp cải thiện khả năng thở.

• Chia nhỏ bữa ăn: Ăn 5-6 bữa nhỏ thay vì 3 bữa lớn để tránh đầy bụng, giảm áp lực lên cơ hoành. Ví dụ: bữa phụ có thể là một ly sữa hoặc hũ sữa chua.

• Ăn chậm, nhai kỹ: Điều này giúp giảm tình trạng khó thở khi ăn. Sau vài miếng, hãy dừng lại, hít thở sâu, rồi tiếp tục.

• Thực phẩm dễ tiêu hóa: Rau củ quả giàu chất xơ rất tốt, nhưng tránh ăn quá nhiều đậu hoặc thực phẩm gây đầy hơi. Hạn chế nước có gas, bia rượu để tránh chướng bụng.

• Uống đủ nước: Uống 1,5-2 lít nước mỗi ngày (trừ khi có chỉ định khác) để làm loãng đờm, dễ khạc ra hơn. Nước lọc, nước trái cây ít ngọt, hoặc canh súp đều phù hợp.

• Bổ sung vitamin và khoáng chất: Rau xanh, trái cây như cam, chuối, cà chua cung cấp vitamin C, E, và kali, hỗ trợ chức năng phổi và sức khỏe tổng thể.

• Tránh rượu bia và thuốc lá: Rượu bia có thể tương tác với thuốc và ức chế hô hấp, trong khi thuốc lá là “kẻ thù số một” của phổi.

3. Vận Động và Tập Luyện Hô Hấp

Vận động và tập luyện không chỉ cải thiện sức bền mà còn tăng hiệu suất sử dụng oxy, giúp người bệnh COPD thở dễ dàng hơn. Dưới đây là các gợi ý cụ thể:

• Tập thể dục vừa sức: Đi bộ 20-30 phút mỗi ngày là bài tập đơn giản và hiệu quả. Bắt đầu với 5-10 phút, tăng dần thời gian, và nghỉ khi mệt. Sử dụng máy đếm bước để theo dõi tiến bộ.

• Tăng cường sức cơ: Tập các bài tập nhẹ như đứng lên ngồi xuống, nhón chân, hoặc nâng tạ tay nhẹ (chai nước 0,5-1kg) 2-3 lần/tuần để cải thiện sức mạnh cơ chân và tay.

• Kỹ thuật thở đúng:

  • Thở mím môi: Hít vào bằng mũi, chu môi như huýt sáo, thở ra chậm gấp đôi thời gian hít vào. Kỹ thuật này giúp tống khí ra khỏi phổi, giảm khó thở.

  • Thở bằng cơ hoành: Hít sâu để bụng phình ra, thở ra để bụng xẹp xuống. Tập 5-10 phút, 2-3 lần/ngày.

• Phối hợp vận động và nghỉ ngơi: Với COPD nặng, hãy tập 5 phút, nghỉ 2 phút, rồi tiếp tục. Tránh gắng sức quá mức.

• Duy trì hoạt động yêu thích: Làm vườn, bơi nhẹ, hoặc các hoạt động thư giãn giúp cải thiện tinh thần và duy trì vận động.

• Phục hồi chức năng phổi: Nếu có điều kiện, tham gia chương trình phục hồi chức năng phổi tại bệnh viện để được hướng dẫn bài tập cá nhân hóa.

4. Sử Dụng Thuốc Đúng Cách

Thuốc là nền tảng trong điều trị COPD, giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa đợt cấp. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc giãn phế quản dạng hít:

  • Tác dụng kéo dài (tiotropium, salmeterol): Dùng hàng ngày để duy trì đường thở thông thoáng.

  • Tác dụng ngắn (albuterol): Dùng khi khó thở đột ngột hoặc trước khi gắng sức.

• Corticosteroid hít (budesonide): Giảm viêm phổi, thường dùng cho COPD nặng hoặc có hen kèm theo.

• Oxy liệu pháp: Dành cho bệnh nhân COPD nặng thiếu oxy máu mạn, cần thở oxy 15 giờ/ngày tại nhà.

• Thuốc uống: Theophylline hoặc corticosteroid đường uống (ngắn ngày) khi đợt cấp.

Kỹ thuật dùng bình hít rất quan trọng để thuốc phát huy tác dụng. Với bình xịt định liều (MDI), lắc bình, thở ra hết, hít sâu chậm khi bóp bình, và nín thở 5-10 giây. Với ống hít bột (DPI), hít mạnh và nhanh. Sau khi dùng corticosteroid hít, súc miệng để tránh nhiễm nấm.

5. Theo Dõi và Khám Định Kỳ

Theo dõi sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các thay đổi trong bệnh và điều chỉnh điều trị kịp thời. Người bệnh COPD nên:

• Khám chuyên khoa hô hấp: Tái khám 3-6 tháng/lần, đo chức năng hô hấp (hô hấp ký) mỗi 6-12 tháng.

• Chụp X-quang phổi: Mỗi năm một lần để tầm soát biến chứng hoặc bệnh đồng mắc.

• Theo dõi triệu chứng tại nhà: Ghi nhật ký về ho, đờm, và khó thở. Nếu đờm đổi màu (vàng, xanh), ho tăng, hoặc sốt, đi khám ngay để xử trí đợt cấp.

• Giữ môi trường sống trong lành: Tránh khói bụi, bếp than, và không khí ô nhiễm. Đeo khẩu trang chống bụi mịn khi ra ngoài.

Quản lý hiệu quả COPD không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ. Bằng cách ngừng hút thuốc, ăn uống khoa học, tập luyện đều đặn, dùng thuốc đúng cách, và tái khám định kỳ, bạn có thể kiểm soát bệnh và sống tích cực hơn. Hãy giữ tinh thần lạc quan, kết nối với gia đình và cộng đồng, và tạo môi trường sống trong lành để hỗ trợ hành trình quản lý COPD. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến COPD, hãy đến Phòng khám Đa khoa Dr. Binh Tele_Clinic để được kiểm tra và thăm khám kịp thời.

Để được tư vấn chi tiết, vui lòng liên hệ:

📞 Hotline 1900 9204 để được tư vấn và đặt lịch khám.

📲 Tải ứng dụng Dr. Binh để đặt gói tầm soát và theo dõi sức khỏe dễ dàng hơn!