Cách quản lý và điều trị bệnh tim mạch: Bệnh mạch vành và suy tim

Bệnh tim mạch mạn tính, như bệnh mạch vành và suy tim, là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng tại Việt Nam và toàn cầu, gây tử vong cao nhất (khoảng 30% ca tử vong hàng năm). Bệnh mạch vành xảy ra do động mạch tim hẹp hoặc tắc bởi xơ vữa, dẫn đến thiếu máu cơ tim. Suy tim là khi tim không bơm đủ máu, thường do các bệnh tim mạch khác. Quản lý bệnh cần chế độ ăn uống khoa học, vận động hợp lý, dùng thuốc đúng chỉ định và theo dõi chặt chẽ. Phòng khám Đa khoa Dr. Binh Tele_Clinic sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết để cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm biến chứng.

1. Chế độ ăn uống lành mạnh cho người bệnh tim

Chế độ ăn đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát bệnh tim mạch. Người bệnh nên áp dụng chế độ ăn giàu chất xơ, ít chất béo bão hòa và ít muối. Cụ thể:

Hạn chế chất béo có hại

Giảm chất béo bão hòa và chất béo trans: Cắt giảm mỡ động vật, bơ, da gà, thịt mỡ và các món chiên rán. Thực phẩm chế biến sẵn như bánh ngọt công nghiệp, khoai tây chiên, gà rán cũng chứa nhiều chất béo trans gây hại cho tim.

Ưu tiên chất béo tốt: Thay thế bằng dầu thực vật không bão hòa như dầu ô-liu, dầu hạt cải. Các loại hạt như óc chó, hạnh nhân chứa chất béo tốt nhưng nên ăn với lượng vừa phải (khoảng một nắm tay mỗi ngày).

Tăng cường rau củ quả và ngũ cốc nguyên hạt

Mỗi ngày nên ăn ít nhất 4-5 phần rau và 3-4 phần trái cây

Chọn ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, bánh mì đen, yến mạch thay vì gạo trắng, bánh mì trắng đã qua tinh chế

Lựa chọn nguồn protein lành mạnh

Ưu tiên cá: Đặc biệt các loại cá béo như cá hồi, cá thu, cá ngừ giàu omega-3 có lợi cho tim. Nghiên cứu cho thấy ăn cá ít nhất 1-2 lần/tuần giúp giảm nguy cơ tử vong do bệnh tim.

Các nguồn protein nạc: Thịt gia cầm bỏ da, thịt thăn nạc, đậu các loại và đậu phụ

Sản phẩm từ sữa: Chọn sữa chua và sữa tách béo

Kiểm soát muối (natri) trong khẩu phần ăn

Đối với người bệnh tim mạch, đặc biệt là suy tim hoặc tăng huyết áp, việc hạn chế muối là vô cùng quan trọng. Hiệp hội Suy tim Hoa Kỳ khuyến cáo người suy tim nên giới hạn natri khoảng 2-3g/ngày, tương đương không quá 5-6g muối ăn (khoảng 1 thìa cà phê). Thực hành bằng cách:

Nấu nhạt, tránh thêm mắm muối khi ăn

Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn (dưa muối, cá khô, xúc xích, mì gói)

Sử dụng các gia vị thảo mộc (tỏi, tiêu, chanh, rau thơm) để tăng hương vị thay vì dùng muối

Những thực phẩm nên tránh

Thực phẩm chứa nhiều đường và tinh bột tinh chế

Đồ uống có cồn: có thể gây bệnh cơ tim do rượu và rối loạn nhịp tim

Caffein nếu nhạy cảm: Giới hạn 1-2 tách cà phê loãng mỗi ngày

2. Vận động và tập luyện phù hợp cho tim khỏe

Các nghiên cứu đã chứng minh tập thể dục đều đặn với cường độ vừa phải giúp cải thiện chức năng tim, giảm triệu chứng và tăng tuổi thọ ở bệnh nhân tim mạch. Người bệnh tim ổn định nên cố gắng vận động ít nhất 150 phút/tuần, chia thành các buổi tập 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.

Các hình thức tập luyện phù hợp

Đi bộ: Hình thức lý tưởng với tốc độ vừa phải (có thể nói chuyện được khi đi)

Đạp xe chậm: Giúp rèn luyện tim mạch mà không gây áp lực lên khớp

Bơi lội nhẹ nhàng: Môi trường nước giúp giảm áp lực lên cơ thể

Yoga nhẹ và tập thở: Cải thiện khả năng hô hấp và thư giãn tinh thần

Các hoạt động thường ngày: Làm vườn, lau nhà cũng được tính là vận động tốt

Lưu ý an toàn khi tập luyện

Trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào, người bệnh tim mạch nên tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt nếu vừa trải qua cơn đau tim hoặc có suy tim không ổn định. Một số nguyên tắc an toàn:

Luôn khởi động 5-10 phút trước khi tập

Thực hiện giãn cơ 5-10 phút sau khi tập

Lắng nghe cơ thể: ngừng tập ngay nếu xuất hiện đau thắt ngực, chóng mặt, khó thở nhiều

Mang theo thuốc nitroglycerin (nếu được kê) phòng khi đau ngực khi tập

Tập luyện cho người suy tim

Người suy tim không nên nghĩ rằng cần nằm nghỉ nhiều. Trên thực tế, tập luyện nhẹ nhàng rất có lợi, nhưng cần điều chỉnh mức độ phù hợp:

Đi bộ trên địa hình bằng phẳng

Tập ngắt quãng: đi 5-10 phút, nghỉ 1-2 phút rồi tiếp tục

Tăng dần quãng đường mỗi tuần

Thực hiện nguyên tắc "hoạt động – nghỉ ngơi đan xen" khi làm việc nhà.

Tham khảo : GÓI DỰ BÁO NGUY CƠ TIM MẠCH 10 NĂM

3. Dùng thuốc đúng cách và hiệu quả

Bệnh mạch vành và suy tim thường đòi hỏi phối hợp nhiều loại thuốc:

Thuốc chống kết tập tiểu cầu (aspirin): Ngăn ngừa cục máu đông

Thuốc chẹn beta (metoprolol, bisoprolol): Giảm nhịp tim, giảm gánh nặng cho tim

Thuốc ức chế men chuyển hoặc chẹn thụ thể (enalapril, losartan): Giúp tim bơm máu hiệu quả hơn, bảo vệ thận

Thuốc lợi tiểu (furosemide): Giảm phù, giảm huyết áp

Statin (atorvastatin): Giảm cholesterol, ổn định mảng xơ vữa động mạch

Nguyên tắc sử dụng thuốc an toàn

Tuân thủ đơn thuốc: Dùng đúng liều, đúng giờ, không tự ý ngưng thuốc dù triệu chứng đã cải thiện

Tạo thói quen uống thuốc đều đặn: Liên kết với hoạt động hàng ngày như sau khi đánh răng, trước bữa ăn

Sử dụng hộp chia thuốc hoặc báo thức để tránh quên liều

Theo dõi tác dụng phụ: Một số thuốc tim mạch có thể gây tác dụng phụ nhẹ như ho khan (thuốc ức chế men chuyển), tiểu nhiều (thuốc lợi tiểu), mệt mỏi ban đầu (thuốc chẹn beta)

Thuốc cấp cứu cho cơn đau thắt ngực

Người bệnh mạch vành nên luôn mang theo thuốc nitroglycerin (viên ngậm dưới lưỡi hoặc chai xịt). Cách sử dụng khi có cơn đau thắt ngực:

Ngừng hoạt động, ngồi nghỉ

Ngậm 1 viên dưới lưỡi (hoặc xịt 1 liều)

Nếu sau 5 phút vẫn đau, dùng liều thứ hai

Sau 5 phút nữa còn đau, dùng liều thứ ba và gọi cấp cứu ngay (có thể đang bị nhồi máu cơ tim)

Chú ý: Tối đa 3 viên (3 lần xịt) trong 15 phút. Nitroglycerin có thể gây nhức đầu và hạ huyết áp nên cần ngồi hoặc nằm khi sử dụng.

4. Khám định kỳ và theo dõi bệnh

Lịch tái khám

Bệnh mạch vành ổn định: Tái khám mỗi 3-6 tháng

Suy tim: Khám mỗi 1-2 tháng lúc đầu, sau đó mỗi 3-4 tháng khi ổn định

Sau đặt stent/can thiệp: Theo lịch hẹn cụ thể từ bác sĩ

Các xét nghiệm cần theo dõi

Điện tâm đồ: Đánh giá nhịp tim, phát hiện thiếu máu cơ tim

Siêu âm tim: Đánh giá chức năng tim định kỳ (6-12 tháng/lần)

Xét nghiệm máu: Theo dõi chức năng thận, điện giải, mỡ máu, đường huyết

Nếu dùng thuốc đặc biệt như:

Thuốc lợi tiểu: Kiểm tra kali và chức năng thận

Warfarin (thuốc chống đông): Theo dõi INR thường xuyên

Digoxin: Đo nồng độ thuốc trong máu

Các mục tiêu kiểm soát cần đạt được

Cholesterol LDL < 1.8 mmol/L (70 mg/dL)

Huyết áp < 130/80 mmHg

HbA1c < 7% (nếu có đái tháo đường)

Nhịp tim khi nghỉ khoảng 50-60 lần/phút (đối với người dùng thuốc chẹn beta)

5. Theo dõi tại nhà cho người bệnh tim

Đặc biệt quan trọng đối với bệnh nhân suy tim. Cân mỗi sáng sau khi đi vệ sinh, trước bữa sáng, với quần áo nhẹ. Ghi lại số liệu và cảnh giác nếu:

• Tăng > 1-2kg trong 1-2 ngày
• Tăng > 2-3kg trong một tuần

Sự tăng cân nhanh chóng thường là dấu hiệu tích tụ dịch, báo hiệu suy tim xấu đi.

Theo dõi triệu chứng quan trọng

Khó thở: Khi gắng sức, khi nằm, thức giấc vì khó thở ban đêm

Phù: Quan sát mắt cá chân, mu bàn chân mỗi tối

Đau ngực: Tần suất, mức độ, số viên nitroglycerin cần dùng

Mệt mỏi bất thường: Đặc biệt khi làm các hoạt động thường ngày

Đo huyết áp và nhịp tim tại nhà

Nếu có máy đo huyết áp, nên đo vài lần mỗi tuần vào buổi sáng và tối:

Huyết áp mục tiêu: < 130/80 mmHg

Cảnh báo nếu huyết áp thường xuyên < 90/60 mmHg kèm chóng mặt

Nhịp tim bình thường: Khoảng 50-60 lần/phút với người dùng thuốc chẹn beta

Báo động nếu nhịp tim lúc nghỉ > 100 lần/phút liên tục

Nhận biết dấu hiệu cấp cứu

Gọi cấp cứu ngay khi xuất hiện các dấu hiệu:

Đau thắt ngực dữ dội > 15 phút không đỡ dù đã ngậm 3 viên nitroglycerin

Khó thở dữ dội, ho khạc bọt hồng (dấu hiệu phù phổi cấp)

Ngất đột ngột hoặc tim đập quá nhanh (> 150 lần/phút) kèm choáng váng

Tim đập quá chậm (< 40 lần/phút) kèm ngất

6. Chăm sóc tinh thần và phục hồi chức năng

Bệnh tim mạch mạn tính không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động mạnh đến tâm lý. Lo âu và trầm cảm phổ biến ở người bệnh tim, và tình trạng căng thẳng kéo dài có thể làm tim đập nhanh, huyết áp tăng, không tốt cho bệnh.

Các biện pháp hỗ trợ tinh thần

Chia sẻ cảm xúc với người thân, bạn bè

Tham gia nhóm hỗ trợ bệnh nhân tim mạch

Thực hành thư giãn: Thiền, yoga nhẹ nhàng, hít thở sâu

Duy trì sở thích lành mạnh: đọc sách, nghe nhạc, chơi cờ

Tìm kiếm hỗ trợ chuyên môn nếu cảm thấy quá buồn bã hoặc mất động lực

Phục hồi chức năng tim mạch

Chương trình phục hồi chức năng tim mạch (cardiac rehabilitation) là một phần quan trọng trong quá trình điều trị, đặc biệt sau can thiệp tim mạch hoặc cơn đau tim. Chương trình này bao gồm:

Tập luyện dưới sự giám sát của chuyên gia

Tư vấn dinh dưỡng cá nhân hóa

Hỗ trợ tâm lý

Giáo dục về bệnh tim và cách quản lý

Bệnh tim mạch mạn tính như bệnh mạch vành và suy tim đòi hỏi sự quản lý toàn diện và kiên trì. Với sự kết hợp giữa chế độ ăn lành mạnh, vận động phù hợp, dùng thuốc đúng cách và theo dõi sát tình trạng bệnh, người bệnh tim mạch hoàn toàn có thể duy trì chất lượng cuộc sống tốt và giảm thiểu biến chứng.Nhớ rằng, việc quản lý bệnh tim mạch là một hành trình dài hạn đòi hỏi sự kiên nhẫn và quyết tâm. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến bệnh tăng huyết áp, hãy đến Phòng khám Đa khoa Dr. Binh Tele_Clinic để được kiểm tra và thăm khám kịp thời.

Để được tư vấn chi tiết, vui lòng liên hệ:

📞 Hotline 1900 9204 để được tư vấn và đặt lịch khám.

📲 Tải ứng dụng Dr. Binh để đặt gói tầm soát và theo dõi sức khỏe dễ dàng hơn!