Trans Fat - Chất béo chuyển hóa và những điều phải biết

Chất béo là một phần quan trọng của bất kì chế độ ăn uống cân bằng nào. Tuy nhiên, có chất béo “tốt” và chất béo “xấu”. Gần đây có khá nhiều thông tin về chất béo chuyển hóa - Trans fat (hay còn gọi là Chất béo thể Trans) nhưng nó thực sự có ý nghĩa gì? Rất có thể, nếu bạn đã từng ăn một thực phẩm đóng gói sẵn, như vậy bạn đã tiêu thụ chất béo chuyển hóa. Đó là bởi vì Chất béo chuyển hóa rất rẻ tiền và dễ dàng để giúp các nhà sản xuất làm cho thực phẩm có hạn sử dụng dài hơn và hương vị thơm ngon hơn. Trong bài viết này chúng tôi sẽ cùng bạn làm sáng tỏ xem Chất béo chuyển hóa là gì? Nó được tìm thấy ở đâu? Và tại sao nó được coi là xấu?

Chất béo chuyển hóa là gì?
Chất béo chuyển hóa: Một chất không lành mạnh, còn được gọi là axit béo chuyển hóa, được thực hiện thông qua quá trình hóa học của sự hydro hóa dầu. Làm tăng tuổi thọ và sự ổn định hương vị của các loại dầu và thực phẩm có chứa chúng. Chúng được tìm thấy trong đồ ăn nhanh, thực vật và trong một số bơ thực vật, bánh quy giòn, bánh quy, thực phẩm ăn nhẹ và các loại thực phẩm khác.
Chúng được coi là chất béo 'xấu' vì, giống như chất béo bão hòa, chúng có thể làm tăng mức LDL-cholesterol “xấu” trong máu. Chất béo chuyển hóa cũng có thể làm giảm mức cholesterol HDL “tốt” và có thể làm tăng mức chất béo trung tính, một loại chất béo khác trong máu.

Những loại thực phẩm nào chứa Chất béo chuyển hóa?
Chất béo thể Trans có thể được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm - bao gồm các loại thực phẩm chiên như bánh rán, bánh nướng, bánh quy, bánh pizza đông lạnh, bánh quy giòn và bơ thực vật và các loại bơ khác. 

Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra khuyến cáo, mỗi người không nên tiêu thụ quá 3g trans fat một ngày. Bạn có thể xác định số lượng Chất béo chuyển hóa trong một thực phẩm đóng gói bằng cách nhìn vào bảng “Thông tin dinh dưỡng”. Tuy nhiên, các sản phẩm có thể được liệt kê là "0 gram Chất béo thể Trans " nếu chúng chứa từ 0 gram đến dưới 0,5 gam chất béo chuyển đổi cho mỗi khẩu phần. 

Bạn cũng có thể phát hiện Chất béo chuyển hóa bằng cách  đọc danh sách thành phần và tìm kiếm các thành phần được gọi là "dầu hydro hóa một phần". 

Mặc dù vậy, trên thực tế ở Việt Nam do chưa có quy định nào yêu cầu các nhà sản xuất phải ghi hàm lượng trans fat trên bao bì sản phẩm, do đó tình trạng phổ biến là các sản phẩm không ghi thông tin này trong thành phần dinh dưỡng. Thực tế này rất phổ biến và bạn cần nắm được điều này khi tiêu thụ các loại thực phẩm chế biến sẵn, vì nếu bạn ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn thì nguy cơ tích tụ chất béo trans sẽ rất cao và điều này sẽ ảnh hưởng lâu dài đến sức khoẻ của bạn.

Điều gì xảy ra với cơ thể khi bạn ăn nhiều Chất béo chuyển hóa?
Mối nguy hiểm lớn nhất từ trans fat nằm trong khả năng làm méo mó màng tế bào. Nguy cơ sức khỏe chính do tiêu thụ Chất béo chuyển hóa là nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch vành. Trans fat gây ra  tác dụng phụ trên não và hệ thần kinh. Trans fat từ chế độ ăn uống được kết hợp vào màng tế bào não và làm thay đổi khả năng của các tế bào dẫn truyền thần kinh. Điều này có thể làm giảm năng lực tinh thần. Ngoài ra, quan sát thấy mối quan hệ tỉ lệ thuận giữa lượng chất béo ăn vào và nguy cơ trầm cảm.
Theo một nghiên cứu gần đây trên khoảng 80.000 phụ nữ, mỗi lần tiêu thụ tăng 5% lượng chất béo bão hòa, nguy cơ mắc bệnh tim tăng 17%. Nhưng chỉ tăng 2% chất béo trans sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim lên 93%.

Chất béo trans được cho là làm hỏng lớp lót bên trong của các mạch máu, được gọi là nội mô.
Khi chất béo bão hòa được thay thế bằng chất béo trans trong nghiên cứu 4 tuần, cholesterol HDL đã giảm 21% và khả năng giãn nở của động mạch bị giảm 29%.
Các dấu hiệu về rối loạn chức năng nội mô cũng tăng lên khi chất béo chuyển hóa thay thế carbohydrate và chất béo không bão hòa.
Điều chỉnh việc tiêu thụ các loại chất béo bão hòa và Trans Fats
Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo rằng những người trưởng thành sẽ được hưởng lợi ích từ việc giảm cholesterol LDL làm giảm lượng chất béo chuyển hóa và hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa từ 5 đến 6% tổng lượng calo.

Dưới đây là một số cách để đạt được điều đó:

Thực hiện chế độ ăn uống nhiều trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, các sản phẩm sữa ít chất béo, gia cầm, cá và các loại hạt. Cũng hạn chế thịt đỏ và thức ăn và đồ uống có đường.

• Sử dụng các loại dầu thực vật tự nhiên, không biến đổi như dầu cải, dầu hướng dương hoặc dầu ôliu.
• Hãy tìm các loại thực phẩm chế biến được làm từ dầu không hydro hóa thay vì dầu thực vật được hydro hóa hoặc hydro hóa một phần hoặc chất béo bão hòa.
• Tìm trên nhãn dinh dưỡng của thực phẩm đóng gói sẵn thông tin “0 g trans fat” và không có dầu hydro hóa trong danh sách thành phần.
• Hạn chế việc ăn thường xuyên các loại thực phẩm chứa nhiều Trans Fat như bánh rán, bánh quy, bánh quy giòn, bánh nướng xốp, bánh nướng và bánh ngọt …
• Hạn chế các loại thực phẩm được rán và các loại bánh nướng được làm bằng các loại dầu thực vật đã được hydro hóa hoặc được hydro hóa một phần. Không chỉ những thực phẩm này có hàm lượng chất béo cao, mà còn có thể chứa nhiều chất béo chuyển hóa.
• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ tổi thiểu 1 năm 1 lần.
• Đối với các đối tượng trên 40 tuổi, có tiền sử người trong gia đinh mắc các bệnh tim mạch hoặc thường xuyên hút thuốc, căng thẳng trong cuộc sống, thường xuyên có các triệu chứng như hồi hộp, đánh trống ngực hoặc cảm giác hụt nhịp, mạch đập quá nhanh hoặc quá chậm khi nghỉ ngơi nên thực hiện khám tầm soát nguy cơ các bệnh về tim mạch 1 năm 1 lần.

Tài liệu tham khảo:

1. https://www.heart.org/en/healthy-living/healthy-eating/eat-smart/fats/trans-fat
2. Ginter, E., Simko, V.: New data on harmful effects of trans-fatty acids. Bratisl Lek Listy. 117, 251–253 (2016)
3. Definition of Trans fat, https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=11091
4. de Roos, N.M., Bots, M.L., Katan, M.B.: Replacement of dietary saturated fatty acids by trans fatty acids lowers serum HDL cholesterol and impairs endothelial function in healthy men and women. Arterioscler. Thromb. Vasc. Biol. 21, 1233–1237 (2001)
5. Baer, D.J., Judd, J.T., Clevidence, B.A., Tracy, R.P.: Dietary fatty acids affect plasma markers of inflammation in healthy men fed controlled diets: a randomized crossover study. Am. J. Clin. Nutr. 79, 969–973 (2004). doi:10.1093/ajcn/79.6.969